Uterus anomalileri, doğumsal veya edinilmiş nedenlerle rahimde şekil bozukluğu olması durumudur. Bu anomalilerin, kadın üreme sağlığı üzerinde çeşitli etkileri olabilir. Rahim şekil bozukluklarına ilişkin detayları inceleyerek, nedenlerini, teşhis yöntemlerini, çeşitlerini ve tedavi seçeneklerini daha yakından tanıyalım.
RAHİM ŞEKİL BOZUKLUĞU NEDENLERİ
Rahim şekil bozuklukları doğumsal, hormonal etkiler veya geçirilmiş cerrahi müdahalelere bağlı olabilir. Doğumsal anomaliler, organların henüz anne karnında iken normal bir şekilde gelişememesinden kaynaklanır.
Rahmin doğumsal şekil bozuklukları, kadınların yaklaşık %5 ile %10'u arasında görülebilir. Geçirilmiş cerrahi müdaheler özellikle endometrium olarak adlandırılan, rahim iç duvarında yapışıklara neden olabilmektedir.
Hormonal etkiler sonucunda, hem rahim kas tabakası hem de rahim iç duvarında yapısal değişiklikler meydana gelebilmektedir.
RAHİM ŞEKİL BOZUKLUKLARINDA TEŞHİS YÖNTEMLERİ
Rahim şekil bozukluklarının teşhisi genellikle;
- Jinekolojik muayene,
- Ultrasonografi,
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRG)
- Rahim içine kamerayla bakılması (histeroskopi)
gibi yöntemlerle yapılır. Bu yöntemler, rahmin şekli, büyüklüğü, yapısı ve diğer organlarla ilişkisi hakkında detaylı bilgiler sağlayabilir.
RAHİM ŞEKİL BOZUKLUĞU ÇEŞİTLERİ
Rahim şekil bozukluklarını edinilmiş ve doğumsal olarak iki başlık altında toplamak mümkündür.
Doğumsal Rahim Şekil Bozuklukları
Yaygın olarak görülen bazı rahim şekil bozukluğu çeşitleri şunlardır:
- Mülleryan Agenesis/Hipoplazi
- Çift Rahim (Uterus Didelfis )
- Çift boynuzlu Rahim (Uterus Bikornus)
- Tek boynuzlu Rahim (Uterus Unikornus)
- T Şeklinde Rahim
- Y Şeklinde Rahim
- Rahimde Perde (Uterin Septum)
- Kalp Şeklinde Rahim (Arkuat Uterus)
Şimdi, doğumsal şekil bozukluklarına daha yakından bakalım:
Edinilmiş Rahim Şekil Bozuklukları
Myomlar
Miyomlar, rahmin kas tabakasından kaynaklanan ve iyi huylu kitlelerdir. Büyüklükleri, yerleşim yerleri ve sayıları, embriyonun rahim duvarına tutunmasını etkileyebilen özellikleridir.
Küçük dahi olsalar rahim iç duvarına doğru büyüyenler (submuköz) hem doğal yol hem de tüp bebek tedavisi ile gebe kalma şansını olumsuz yönde etkileyebilirler. Büyük boyuttaki, rahim kas tabakasında sınırlı olan myomların da (intramural), benzer olumsuz etkileri bulunmaktadır.
Endometrial Polipler
Rahim duvarının iç tabakasından, rahim boşluğuna uzanan, parmaksı çıkıntılardır. Hormonal etkilerin sonucunda görülebilir. Bu yapıların doğurganlık üzerindeki etkisine ilişkin veriler sınırlı olmakla birlikte, özellikle büyük boyuttaki poliplerin çıkarılması önerilmektedir.
Adenomyozis
Rahim iç duvar tabakasının, rahim kas tabakası içerisinde yerleşmesi durumudur. Doğurganlığı etkileyebilen, rahmi büyüten, ağrı ve kanamaya sebep olabilen bir durumdur.
Rahim içi yapışıklık (Asherman sendromu)
Asherman sendromu, çoğu zaman haşince yapılmış veya mükerrer kürtaj operasyonu sonrasında rahim iç duvarlarının birbirine yapışması sonrasında gelişen durumdur. Bu nedenle gerektiğinde kürtajın ameliyathane koşullarında özenle yapılması çok önem arz eder.
Kürtaj öyküsü olmadan da, çok nadir olarak genital tüberküloz (verem) rahim içi yapışıklıklara neden olabilir. Her bir rahim şekil bozukluğu çeşidi, farklı semptomlar ve etkiler gösterebilir.
MÜLLERYAN AGENEZİ VEYA HİPOPLAZİ
Mülleryan kanallar, fetal gelişimin erken döneminde dişi üreme organlarına dönüşecek ve birleşecek olan iki ayrı tüp yapıda bulunur. Bu kanalların gelişmesi, birleşmesi ve kaynaşması sonuncunda, tüpler, rahim, rahim ağzı ve vajinanın üst bölümü oluşmaktadır.
Bu kanalların gelişmemesi veya yetersiz gelişmesine mülleryan agenezi veya hipoplazi denmektedir. Bir başka deyişle, mülleryan agenezi veya hipoplazi, doğuştan rahim ve/veya vajinanın gelişmemesi durumudur.
Bu durum, kadınların adet görmemesi ve doğal yollarla gebe kalamaması gibi sorunlara yol açar. Tedavi olarak, genellikle cerrahi müdahaleler gerektirebilir.
ÇİFT RAHİM (UTERUS DİDELFİS)
Çift rahim, kadınlarda nadir görülen bir durumdur. Doğum öncesi dönemde iki ayrı tüp şeklinde bulunan ve daha sonra birleşerek rahmi oluşturacak olan müllerian kanalların birleşmemesi durumunda oluşur. Sonuç olarak rahim iki ayrı boşluğa, yani embriyonun tutunacağı iki ayrı iç duvara sahip olduğu bir yapıdadır.
Çift Rahim Problemi Gebeliğe Engel Olur Mu?
Çift rahim genellikle gebeliğe engel teşkil etmez. Her iki rahim boşluğu da gebelik için uygun olabilir.
Ancak, bazen düşük yapma veya erken doğum riski artabilir. Bu nedenle, çift rahimli kadınların gebeliklerini yakından takip etmeleri ve doktorlarıyla düzenli olarak iletişim halinde olmaları önemlidir.
ÇİFT BOYNUZLU RAHİM (UTERUS BİKORNUS)
Bikornuat rahim (çift boynuzlu rahim), çift rahimden farklı bir şekil bozukluğudur. Rahmin tepe bölgesi, yani fundustan, 1 cm’den büyük bir girinti olması ve buna bağlı olarak tüplere açılan iki boynuzun orta hattaki devamlılığın olmaması durumudur.
TEK BOYNUZLU RAHİM (UTERUS UNİKORNİS)
Tek boynuzlu rahim, sadece bir tarafta gelişmiş bir rahim boşluğuna sahip olan bir durumdur. Diğer taraf ise normalden daha az gelişmiş veya hiç gelişmemiş olabilir.
Böbrek anormallikleri ile ilişkisi yüksektir. Bu iki anormallik, yaklaşık olarak %40 birliktelik gösterebilmektedir. Tek boynuzlu rahim, düşük yapma ve dış gebelik riskini artırabilir.
T ŞEKLİNDE RAHİM
T şeklinde rahim, rahim boşluğunda daralma olması ile birlikte T şeklinde bir yapıya sahip olduğu bir durumdur.
Y ŞEKLİNDE RAHİM
Y şeklinde rahim, rahmin üst kısmında iki ayrı boynuzun bulunduğu bir yapıya sahip olduğu bir durumdur.
T veya Y Şeklinde Rahim ve Gebelik
T veya Y şeklinde rahimde, rahim boşluğunun normale göre dar olması, embriyonun rahim iç duvara tutunması ve yerleşmesini zorlaştırabiliceği düşünülse de, bu konudaki çalışmaların kanıt düzeyi oldukça düşüktür.
Özellikle tesadüf eseri saptanan ve tekrarlayan düşük öyküsü olmayan hastalarda, rahim içi duvara düzeltme amacıyla yapılacak müdahaleler, yukarıda da bahsedilen rahim içi yapışıklıklara neden olabilir. Bu tarz durumlar, bireye özgü tanı ve tedavinin önemini ortaya koymaktadır.
RAHİMDE PERDE (UTERİN SEPTUM)
Rahimde perde, rahim boşluğunu uzunlamasına ortadan ikiye bölen doğumsal bir şekil bozukluğudur. Diğer rahim şekil bozukluklarına kıyasla, olumsuz gebelik sonuçları ile ilişkili olma olasılığı daha yüksektir.
Düşük yapma riskini artırabilir ve doğal yollarla gebe kalma sürecini etkileyebilir. Ancak, bu durumu açıklayan net bir biyolojik temel bulunamamıştır. Tedavi, rahimdeki perdeyi cerrahi yöntemlerle çıkarmayı hedeflemektedir.
KALP ŞEKLİNDE RAHİM (ARKUAT UTERUS)
Kalp şeklinde rahim, rahim duvarının üst kısmında hafif bir girinti veya eğrilik ile karakterize edilen, normalin bir varyasyonudur.
Kalp Şeklinde Rahim ve Gebelik
Kalp şeklinde rahim, genellikle gebelik için bir engel teşkil etmez. Rahimdeki hafif girinti veya eğrilik, gebeliğe olumsuz etkilemez. Bu nedenle, kadınlar genellikle sağlıklı bir şekilde gebe kalabilir ve normal bir gebelik süreci geçirebilir.
RAHİM ŞEKİL BOZUKLUKLARI TEDAVİLERİ
Bazı özel rahim şekil bozukluklarında, hastaların şikayetleri de var ise cerrahi tedavi etkili bir müdahale olabilir. Doğumsal rahim şekil bozukluklarından, rahimde perde olması, en sık cerrahi müdahale gerektiren durumlardan bir tanesidir.
Rahimde perdesi olan hastalarda, açıklanamayan bir nedenle tekrarlayan gebelik kaybı öyküsü olması veya medikal tedavinin etkili olmadığı adet dönemlerinde ağrı olması halinde, perde (septum) çıkarılabilir.
Edinilmiş rahim şekil bozuklarından, myom, adenomyozis, polip veya rahim içi yapışıklık olduğu durumlarda, hastanın şikayetleri ve bu yapısal bozuklukların etkisinin şiddetine göre cerrahi müdahale düşünülebilir.
SONUÇ
Rahim şekil bozuklukları, kadınların üreme sağlığını etkileyebilen doğumsal veya edinilmiş nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu bozukluklar, gebelik sürecini etkileyebilir ve bazı durumlarda düşük yapma veya erken doğum riskini artırabilir. Ancak, modern tıbbın sunduğu ilerlemeler ve tedavi seçenekleri, çoğu kadının sağlıklı bir gebelik deneyimi yaşamasını sağlar.
Rahmin doğumsal anomalileri, genellikle doğru teşhis ve tedavi ile yönetilebilir. Tedavi seçenekleri arasında, cerrahi müdahaleler ve yardımcı üreme teknikleri bulunur.
